KONFERENCJA NAUKOWA „KAROL WOJTYŁA WOBEC WYZWAŃ W PRL”

29 maja 2023

W czwartek 18 maja w Mt 5,14 Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego odbyła się konferencja naukowa pt. „Karol Wojtyła wobec wyzwań w PRL”. Prelegentami byli wybitni specjaliści z różnych ośrodków naukowych w Polsce. Współorganizatorem wydarzenia było Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a honorowy patronat objął prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Jak powiedział Piotr Dmitrowicz, dyrektor Mt 5,14, spotkanie to było częścią dużego projektu promocyjno-edukacyjnego pt. „Karol Wojtyła Polsce – Jan Paweł II światu”, służącego upamiętnieniu 45-lecia pontyfikatu papieża Polaka. Jest on skierowany zwłaszcza do młodych ludzi.

Na początku obrad głos zabrał Kazimierz kard. Nycz, Arcybiskup Metropolita Warszawski, który zwrócił uwagę na konieczność przebadania krakowskiego okresu życia Karola Wojtyły, zwłaszcza w kontekście ostatnich kontrowersyjnych doniesień medialnych. Nie można bowiem rzucać oskarżeń na podstawie pojedynczych, wyrwanych z kontekstu poszlak. Arcybiskup Metropolita Warszawski przestrzegał również przed ahistorycyzmem. Dzisiaj badacze mają już inny obraz tamtych lat, stan wiedzy i badań jest inny. Trzeba otwierać archiwa i je badać, szukać prawdy, ale robić to odpowiedzialnie. Tę samą tezę powtórzył redaktor Tomasz Krzyżak – chociaż część akt została zniszczona, to jednak jest ich jeszcze wiele i trzeba do nich sięgać. Następnie głos zabrał dr Jarosław Sellin, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, powiedział m.in., że Karol Wojtyła przeżył w PRL 33 lata, lecz z tym ustrojem zmagał się także na Stolicy Piotrowej. Doskonałym przykładem tego, jak władza komunistyczna traktowała Jana Pawła II są Jego pielgrzymki do Polski. Do zadań SB należało m.in. przenikanie do struktur kościelnych i utrudnianie organizacji wizyt papieża w ojczyźnie. A w trakcie samej pielgrzymki robiono wszystko, aby ograniczyć liczbę uczestników spotkań. W tym celu m.in. przechwytywano i niszczono karty wstępu na msze święte, zatrzymywano autokary itd.

Panel I konferencji dotyczył funkcjonowania Kościoła w rzeczywistości PRL. W dyskusji wzięli udział: prof. Bogdan Szlachta z Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. Antoni Dudek z UKSW oraz red. Tomasz Krzyżak z „Rzeczpospolitej”, moderatorem był Adam Hlebowicz z IPN. Zebrani zastanawiali się m.in. nad relacją między chrześcijaństwem a marksizmem i nad tym, jak te relacje rzutowały na historię stosunków między państwem a Kościołem. Karol Wojtyła negował marksistowską koncepcję państwa i postulował koncepcję dualistyczną, zapewniającą człowiekowi wolność. Z biegiem czasu komuniści doszli do przekonania, że muszą pozwolić na niektóre ustępstwa, aby nie doszło do zamieszek społecznych. Kościół po 1989 roku nie przeprowadził rzetelnego rozliczenia z przeszłością, co zdecydowanie wpływa na jego sytuację współczesną. Profesor Antoni Dudek nawiązał do dziejów Kościoła na Węgrzech. To, że w Polsce nie stało się tak samo, zawdzięczamy głównie prymasowi Stefanowi Wyszyńskiemu.

Gośćmi II panelu byli: prof. Łucja Marek (IPN Kraków), prof. Jan Żaryn (UKSW), ks. prof. Dominik Zamiatała (UKSW) i red. Grzegorz Górny („Sieci”). Profesor Żaryn zwrócił uwagę na fakt, że Stefana Wyszyńskiego i Karola Wojtyłę dzieliło całe pokolenie, stad też wynikają różnice w planach walki z systemem komunistycznym, ale zdecydowanie tak samo widzieli sam system. Nauczanie Jana Pawła II to część dziedzictwa narodowego Polaków, a wszelkie ataki na Niego to próba osłabienia naszej tożsamości narodowej.

Profesor Łucja Marek przedstawiła zagadnienie śledzenia Karola Wojtyły przez Urząd Bezpieczeństwa. Najstarszym znanym dzisiaj dokumentem dotyczącym inwigilacji kleryka Wojtyły jest zapis z 1946 roku. Związany jest z Jego zaangażowaniem na uniwersytecie. Zdecydowanie większe poruszenie widać po nominacji biskupiej w 1958 roku. Z kolei ksiądz prof. Dominik Zamiatała mówił o tym, jaki obraz Karola Wojtyły wyłania się z dokumentów SB. Zdecydowanie był to człowiek wielkiej wiary, dla którego Kościół był najważniejszy. Wojtyle bliska była myśl o zmianach w stylu funkcjonowania Kościoła. Przede wszystkim chodziło o wyjście do wiernych, o bezpośredni kontakt. Ksiądz profesor Zamiatała podkreślił, że dlatego Wojtyła tak doskonale potrafił dotrzeć do młodzieży. Widział w niej przyszłość, wiedział, że ludzie młodzi potrzebują rozwoju, działania, programu, a komuniści działali wtedy na odwrót. Ograniczali różne formy aktywności Kościoła, w ogóle nie chcieli go w przestrzeni publicznej.

Panel III poświęcony był Karolowi Wojtyle jako promotorowi podmiotowości społeczeństwa. Rozmawiali: prof. Dominika Żukowska-Gardzińska z Mt 5,14 i UKSW, Grzegorz Polak, zastępca dyrektora Mt 5,14, oraz prof. Michał Białkowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Zebrani byli zgodni co do tego, że pragnieniem Metropolity Krakowskiego było stworzenie społeczeństwa obywatelskiego. „Miłość i odpowiedzialność” to nie tylko tytuł Jego książki, ale zasada na której to społeczeństwo ma być zbudowane. Metropolita Krakowski podejmował różne inicjatywy społeczne, które miały pomóc ludziom w codziennym funkcjonowaniu. Wiadomo, że brakowało wówczas mieszkań, dlatego hierarcha zainicjował budowę bloku mieszkalnego dla młodych małżeństw.

Prelegenci poruszyli również wątek Vaticanum II. Wojtyła brał udział w redagowaniu „Gaudium et spes” oraz „Dignitatis humanae”. Są to dokumenty dotyczące wolnego człowieka w społeczeństwie.

Ostatnim punktem konferencji była dyskusja o najnowszej książce redaktora Andrzeja Grajewskiego („Gość Niedzielny”) „Żarliwy antykomunista. Pontyfikat Jana Pawła II w dokumentach KGB Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej 1978-1997”. Na pytania red. Krzysztofa Ziemca odpowiadali autor książki Andrzej Grajewski oraz prof. Paweł Skibiński z UW i prof. Rafał Łatka z UKSW. Zebrani mówili m.in. o wpływie Jana Pawła II na politykę wschodnią Watykanu oraz o znaczeniu całego pontyfikatu w Kościele Greckokatolickim.

Organizatorzy zapewnili wszystkim uczestnikom konferencji oprowadzenie po ekspozycji. Partnerzy wydarzenia: Niepodległa, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Centrum Mieroszewskiego, Muzeum Historii Polski, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Instytut Jana Pawła II, Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II, Instytut Tertio Millennio, Dom Fundacji Jana Pawła II, Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się!”